Değerli kardeşimiz,

Sahabi Ebu Said el-Hudrî, Hz. Peygamber (asm) Efendimizden şöyle bir hadis nakleder:

“‌لَا ‌تُصَاحِبْ إِلَّا مُؤْمِنًا وَلَا يَأْكُلْ طَعَامَكَ إِلَّا تَقِيٌّ” yani

“Müminden başkasını dost tutma, yemeğini takva sahiplerinden başkasına tattırma!”(Ebû Dâvûd, Edeb 16; Tirmizî, Zühd 56)

İsnadında bir beis olmayan hasen seviyesindeki bir hadistir. Yani amel edilebilir hadislerdendir.

Ancak bir şeyin hangi maksat ve hangi gerekçe ile söylendiği çok önemli bir husustur. Bunlar bilinmeden hükme gitmek yanlış olur. Bir sözü, “Kim söylemiş? Kime söylemiş? Niçin söylemiş? Ne makamda söylemiş?” gibi kurallar sözü doğru anlamak için gerekli olduğunu bilmekteyiz.  

Beşerî ilişkilerin bir yönünü dostlar ve dostluklar oluşturur. Her insan kendisine başkalarından daha yakın hissettiği kişileri dost edinir, onlarla daha samimi ilişkiler kurar. Başkalarına açmadığı sırlarını, dertlerini ve düşüncelerini onlara açar. Onlarla beraber olmaktan zevk alır, bunun için fırsat kollar.

İşte hadisimiz, böylesine yakınlık hissedilen kişi ya da kişilerin en açık vasfının mümin olması gerektiğini ortaya koymaktadır. Müslümana, olgun müminlerle dostluk kurmak yaraşır.

Hemen işaret edelim ki, dostluk, normal beşeri ilişkilerin ileri derecesidir. Herkesle iyi geçinme, mümkünse herkese faydalı olma Müslümanın görevleri arasındadır. Burada kendisine hemdem ve dost tutacağı, yani daha yakın ve sıcak ilgisine mazhar kılacağı kimsenin olgun mümin olması tavsiye edilmektedir. Çünkü hemen her insanın “dost hatırına” yaptığı birçok şey bulunur.

Dostun olgun mümin olması, kişinin yanlış yollara düşmemesi, ya da altından kalkamayacağı sorumluluklar yüklenmemesi bakımlarından pek ehemmiyetli bir husustur. “Rabbimiz, bizi müttakîlere lider yap.”(Furkan, 25/74) ayeti de dikkatlerimizi bu yöne çekmektedir.

Birlikte olmak, beraberce düşüp-kalkmak için arkadaş seçmek bir tercih meselesidir. Müslüman da tercihlerinde müminlere öncelik vermekle yükümlüdür. Hadisimizin bu ilk cümlesinin öncelikli manası, “Kâfir ve münafıklarla sıkı fıkı olma, onlarla sohbete düşkünlük gösterme” demektir.

Mümini dost edinmenin herhalde ilk adımı budur. Yani müminlerden dost bulamazsan onlardan da edinebilirsin demek değildir.

“Yemeğini müttakîden başkasına tattırma.” diye tercüme ettiğimiz ikinci kısmın lafız olarak anlamı, “Yemeğini ancak müttakî olanlar yesin.” demektir. Hadisin bir rivayetinde, “Sen de ancak müttakîlerin yemeğini ye!” tavsiyesi geçmektedir.

Hadisimizin bu ikinci cümlesinin muhatabı müttakîlermiş gibi görünüyorsa da asıl muhatap yemek yedirecek kimse, yani hadisteki ilk cümlenin muhatabıdır. Bu sebeple cümleyi biz, bu duruma uygun düşecek tarzda tercüme ettik.

Acaba yemek yedirmek ya da daha geniş anlamıyla iyilik yapmak için iyi kimseleri mi bulmak gerekir? O takdirde kötü ya da hatalı kimseleri nasıl düzeltme imkanı bulunacaktır?

Hadisi açıklarken Hattabî (ö.388 / 998) merhumun da belirttiği gibi, burada söz konusu olan yemek, özel davet yemeğidir. “Onlar seve seve fakir, yetim ve esirlere yemek yedirirler.” (İnsan, 76/8) ayeti bunu göstermektedir. Zira esirlerin takva sahibi olmaları bir yana, birçoğu Müslüman bile değildir.

Bu demektir ki, ihtiyaç değil, ikram faslından olan yemeklere Allah saygısı yerinde müttakî kimselerin çağırılması, iyilerle beraber olma cümlesindendir, yoksa iyilik yapmak için mutlaka iyileri aramak gerekmemektedir.

Buna göre:

– Müslüman, Müslümanla oturup kalkmalıdır. Çünkü Müslümanın gerçek dostu yine Müslümandır.

– Özel ikramlarda dindar olan insanları tercih etmek, toplumda bu tür insanların artmasını teşvik etmek demektir.

– İyi ve fazilet sahibi olanlar ile beraber olmak için davet ve ziyafetler de birer vesiledir. Yani gerektiğinde iyilerle beraber olabilmek için davet bile verilmelidir. (bk. Riyazü’s-Sâlihin, Erkam Yayınları)

Selam ve dua ile…
Sorularla İslamiyet